برای بسیاری از کودکان، اولین تجربه تماس با آب میتواند هیجانانگیز و گاه ترسناک باشد. صدای آب، محیط ناشناخته استخر و حس لغزش در آب برای مغز کودک ناآشنا است و همین موضوع باعث واکنش اضطراب گونه و ترس کودک از آب میشود. والدین معمولاً نمیدانند چگونه رفتار کنند تا این نگرانی رفع شده و کودک به شنا علاقهمند شود. شناخت درست دلایل ترس و بهکارگیری روشهای علمی، گام نخست برای شاد و امن کردن این تجربه مهم است.
ترس از آب در کودکان چیست و چرا اتفاق میافتد؟
ترس کودک از شنا و آب نوعی واکنش هیجانی طبیعی است که در بعضی کودکان هنگام روبهروشدن با عنصر آب دیده میشود. این احساس ریشه در غریزه بقا دارد و معمولاً زمانی بروز میکند که کودک احساس کنترل نداشته باشد. در سنین پایین، ذهن کودک توانایی درک کامل ایمنی محیط را ندارد و واکنش بدن به شکل اضطراب، لرزش یا امتناع از ورود به آب ظاهر میشود.
اگر این تجربه با صبر و حمایت درست همراه نباشد، بهمرور تبدیل به ترس پایدار از شنا میشود. در نتیجه مبارزه با ترس کودک از آب سخت میشود. بنابراین در وهله اول باید دلایل ترس کودک از آب را تشخیص دادو
دلایل روانشناختی ترس کودکان از آب
روانشناسان دلایل اصلی واهمه و ترس کودک از شنا را در ترکیبی از تجربههای منفی و رفتار اطرافیان میدانند. چند عامل مؤثر در این زمینه عبارتاند از:
- یادگیری مشاهدهای: وقتی کودک صحنه استرس یا اضطراب والدین را در استخر میبیند، ناخودآگاه همان احساس را تقلید میکند.
- تجربه ناخوشایند قبلی: سرفه ناگهانی، فرو رفتن صورت در آب یا فریاد اطرافیان در اولین تجربه شنا، تصویر ذهنی منفی میسازد.
- حساسیت حسی: برخی کودکان نسبت به لمس آب روی پوست یا تغییر دمای ناگهانی حساسترند و دیرتر با محیط سازگار میشوند.
در چنین شرایطی دورههای مخصوص مانند شنا مادر و کودک به والدین کمک میکند تا ترس را از همان ماههای ابتدایی کنترل و به حس امنیت تبدیل کنند.
نشانهها و علائم ترس کودکان از آب
شناسایی نشانههای ترس، کلید برخورد درست با آن است. این علائم اغلب پیش از ورود به آب بروز میکنند. مهمترین علائم ترس کودک از آب به شرح زیر است:
- امتناع از تعویض لباس یا لمس کردن آب
- چنگ زدن به والدین با فشار زیاد یا گریه شدید
- بسته نگه داشتن دهان و بینی هنگام پاشیدن آب
- تپش قلب، لرزش دست یا نگاه مضطرب به اطراف
اگر این رفتارها ادامه یابد، کودک ذهن خود را نسبت به یادگیری مهارتهای شنا مسدود میکند و خستگی روانی شدیدی حس خواهد کرد. حتی ممکن است بعد از چندین جلسه شرکت در کلاسهای آموزشی، فرزندتان از آب حس بیزاری داشته و با مربی خود همکاری نکند.
راهکارهای علمی و عملی برای غلبه بر ترس از آب
مربیان حرفهای و روانشناسان کودک تأکید دارند که غلبه بر ترس کودک از آب یک مسیر تدریجی است، نه یک اتفاق سریع. هدف، ساختن حس اعتماد و آرامش در کنار یادگیری طبیعی است. برای رهایی از ترس کودک از شنا راهکارهای زیر را امتحان کنید.
شروع با آشنایی تدریجی و بازیهای آبی
کودک باید بدون اجبار با آب دوست شود. شروع آموزش در حمام خانه یا در حوضچههای کوچک با اسباببازیهای آبی ساده، تأثیر فراوانی دارد.
چند گام پیشنهادی:
- پاشیدن آرام آب روی دستها و صورت: این عمل بدون فشار و با لبخند والدین باعث میشود کودک تدریجاً با احساس آبپاشی آشنا شود و از ترس تدریجی کاسته شود.
- بازیهای ساده آبی: مانند قایقسواری پلاستیکی یا دنبالکردن حبابها در آب، ذهن کودک را سرگرم کرده و حس شادی را ایجاد میکند.
- حفظ تماس چشمی مثبت: هنگام هر تماس با آب، لبخند و نگاه تشویقکننده والدین پیام امنیت را به مغز کودک میفرستد و اضطراب را کاهش میدهد.
هدف در این مرحله شناخت محیط و ساختن حس لذت است، نه یادگیری مستقیم شنا.
استفاده از وسایل کمکی و ایمنی برای ایجاد اعتماد به نفس
احساس امنیت در شنا کودکان ارتباط مستقیمی با ابزارهای ایمن دارد. وسایل کمکی باید بر اساس سن و سطح کودک انتخاب شوند تا حرکاتش را محدود نکند. برخی از رایجترین ابزار و وسایلی که میتوان برای کاهش فوبیا کودکان نسبت به آب و شنا استفاده کرد را در جدول زیر نام بردهایم.
| وسیله کمکی | کاربرد اصلی | توضیح تخصصی |
| بازوبند نرم | حمایت در مراحل اولیه ورود به آب | کمک به کاهش ترس از غوطهوری و ایجاد حس تعادل در بدن کودک |
| جلیقه شنا کودک | تنظیم موقعیت بدن روی آب | برای تمرکز بر بازدم و یادگیری حرکات دست و پا مفید است |
| تخته شنا | تمرین تنفس و کشش پاها | در مراحل پیشرفتهتر برای حفظ تعادل استفاده میشود |
نقش والدین و مربی در آرامسازی کودک
واکنش والدین اولین عامل تأثیرگذار بر احساس امنیت کودک بوده و نقش بسزایی در رهایی ترس کودک از آب دارد. والد آرام با زبان بدن مثبت، مسیر یادگیری را آسان میکند. مربی نیز با درک روانشناسی رشد کودک، هر مرحله آموزشی را مطابق احساس او تنظیم میکند.
توصیههای کلیدی:
- پرهیز از جملات منفی: از واژههای مانند «نترس» یا «نکن» استفاده نکنید؛ این جملات ناخودآگاه حس خطر را در ذهن کودک تقویت میکنند.
- تشویق کلامی و لمسی: استفاده از لبخند، کلمات شاد و تماس بدنی ملایم، پیام امنیت و حمایت به مغز کودک میفرستد.
- هماهنگی مربی و والد: در هر جلسه آموزشی، تطابق بین راهبردهای مربی و نگاه والد باید واضح و ثابت باقی بماند.
در دورههای تخصصی شنا کودکان، این هماهنگی توسط مربیان حرفهای و در محیطی آرام و کودکمحور اجرا میشود.
بازیهای جذاب برای افزایش علاقه کودک به آب
احساس شادی، بهترین جایگزین ترس است. بازیهای آبی ذهن کودک را مشغول سرگرمی میکند و او بدون متوجه شدن، حرکات ابتدایی شنا را یاد میگیرد. بازی و سرگرمی هوشمندانه ضمن از بین بردن ترس کودک از شنا، او را به کلاس شنا، مربی و همکلاسیهایش علاقهمند میکند.
چند نمونه مفید:
- قایمباشک آبی: پنهان کردن اشیای رنگی در آب کمعمق برای تحریک حس کنجکاوی در کودک و تشویق او به کاوش و بررسی محیط آبی.
- آبپاشی دوستانه: بازی گروهی با مربی و بچهها برای ساختن ارتباط اجتماعی و احساس تعلق در محیط استخر.
- نقشآفرینی نجاتغریق: اجرای بازی نمایشی با تشویق برای برداشتن اشیای سبک از سطح آب و افزایش اعتماد به نفس کودک.
تکرار شاد این فعالیتها ذهن کودک را به پذیرش آب و محیط استخر عادت میدهد.
چه موقع باید از کمک متخصص استفاده کرد؟
اگر پس از چند مرحله تمرین و همراهی، اضطراب کودک همچنان شدید باشد یا واکنشهای بدنی مانند گریه، لرزش و فرار از آب ادامه پیدا کند، زمان مراجعه به متخصص است. تأخیر در درمان، ترس را به باور ذهنی تبدیل میکند که در آینده مانع از یادگیری شنا میشود.
مشاوره با مربی حرفهای شنا یا روانشناس کودک
مربیان باتجربه میتوانند با ارزیابی سطح اضطراب کودک، برنامه شخصیسازیشده ارائه دهند. در برخی موارد، همکاری با روانشناس کودک برای درمان ترس عمیق توصیه میشود.
روش ترکیبی مربی و روانشناس باعث میشود کودک نهتنها مهارت شنا را یاد بگیرد، بلکه ارتباطی مثبت با آب و محیط استخر داشته باشد. محیط تخصصی و امن مدرسه شنا ناوا دقیقاً با چنین رویکردی طراحی شده است تا ترس جای خود را به اعتماد و لبخند بدهد.
نتیجهگیری
ترس کودک از آب و شنا یک چالش رایج است که با درک علمی دلایل آن و بهکارگیری روشهای عملی، میتوان به طور مؤثری بر آن فائق آمد. کلید موفقیت در این مسیر، صبر، تکرار و حمایت مداوم والدین و مربیان است. هر کودک با سرعتی متفاوت یادگیری را شروع میکند و وظیفه ما این است که بدون عجله، محیطی ایمن و شادی برای او فراهم کنیم تا تجربه شنا تبدیل به خاطرهای شاد و پر معنی شود.
